Bazı ressamlar resimlerinin bir yerine
kendilerini yerleştirmişlerdir. Bazen sıradan bir insan bazen de resim içinde
etkili bir figür olarak portrelerini
resmetmişlerdir. Buna ressamın gizli imzası diyebiliriz. Ressamların böyle bir çalışma yaparak yaratıcılıklarını göstermek veya
muzip bir anlayışla resmi
renklendirmek istediklerini düşünüyorum.
Bu resimler bana daha bir keyif veriyor, bilmece havası ile resim daha gizemli oluyor
çünkü. Böyle birkaç örnek resmi görelim.
İlk resim ünlü italyan ressam ve mimar Raphael’in
“Atina Okulu”. Resimde, daha doğrusu freskte,
klasik Yunan Uygarlığı’nın başta
Sokrat, Platon ve Aristo olmak üzere, geometri, astroloji, felsefe, matematik,
resim gibi farklı alanlarda ünlü 59 filozof ve bilim
adamı bir aradadır. Bu kişilerden birisi de antik yunan ressamı
Apelles’tir. Raphael kendi portresini bu kişiliğe yerleştirmiştir. Resimde
seyirciye doğru bakan tek figür budur. Tablonun sağ alt köşesindeki grup içinde
yer almaktadır. 1509-1510 yıllarında yapılan fresk Vatikan’da Stanza Della Segnatura
- papalık odaları duvarlarından birinde yer almaktadır. Bu tablo ve
tablodaki kişiler hakkında ayrı bir yazı hazırlamaktayım.
İkinci resim İtalyan barok ressamı Caravaggio’nun efsanevi “David ve Goliath’ın Başı “ isimli
tablosu. Ressam Goliath’ın başı olarak
kendisini çizmiştir.1610 tarihli bu eser 125 x 101 cm boyutlarında olup
Roma’da Galleria Borghese’de sergilenmektedir.
Resimdeki efsaneye göre, bir çocuk olan David, korkunç bir dev olan
Goliath’ın Musevilere zulüm yapmasına karşı durur. Elinde 5 taş bir de sapanla
karşısında dikilir, dev Goliath küçük David
ile dalga geçer, fakat David taşı tam alnına isabet ettirip Goliath’ı öldürür ve başını keser. Caravaggio bu resimde
yetenekli ve cesur halini David’in yüzüne, gaddar ve yaralı halini Goliath’ın
yüzüne yansıtmıştır. Bu resimden kısa bir süre önce yapacağı bir tablo için
gerçekçi olsun diye mezardan ceset çıkarıp model yapmış, bu gaddarlığı
nedeniyle Malta kralı tarafından dövdürülüp yüzü parçalanmıştı. Resimdeki
gaddarlık ve yaralı yüz çiziminde bu olayın rolü olmuştur. Otoportre çizimi ile
karşılaştırıldığında resimdeki kesik başın benzerliği açıkça görülmektedir.
Bir diğer muhteşem resme geçelim. İspanyol ressam Velazquez’in ''Las
Meninas'' yani “Nedimeler” isimli
tablosu da tam bir bilmece. Tablo 318x276 cm boyutlarında . 1656 yılında
yapılmış, Madrit’de Prado Müzesinde yer alıyor. Resmin ortasında iki
yanında nedimeleri ile 5 yaşındaki
Prenses Margarita Tereza yer alıyor . Prenses
resimdeki ışık kaynağı aynı zamanda
.Hemen yanlarında ise uyumakta olan bir
köpeği ayağı ile dürtükleyen bir cüce ve
akondroplazik bir kişi görüyoruz, muhtemelen prensesin
eğlendiricileri. Arkadaki kapıda bir
kişi odadakilere bakıyor. Bu kişi
Velazquez ‘in sarayda rakibi
olarak gördüğü Niento adlı kişi, onu buraya, tam eşiğe yerleştirerek
küçümsemiş. Valezquez tuvalin başında, bizim resme baktığımız yerde
bulunan bir aynaya bakarak kendisinin ve
poz verenlerin resmini yapıyor. Bir
ayrıntı da duvardaki aynada Kraliçe
Mariana ve Kral VI.Felipe’in yansımalarının
görülmesi. İhtimal ki böylece bir onursal gönderme yapıyor ressam Velazquez.
Büyük hayranlık duyduğum Bruegel’e
de uğramadan geçmeyelim. Eserin adı “Aziz Johannes”, 1566 tarihli, boyutları 95 X 160 cm, ahşap
üzerine yağlıboya tekniği ile yapılmış. Budapeşte’de Museum der Bildenden Künste’de bulunuyor. Ressam
kendisini töreni izleyen halk arasında arkalarda resmetmiş.
Luca Signorelli'nin 1500 yılında başlayıp dört yılda bitirdiği Orvieto Katedrali'ndeki "Deccalin Vaazı ve İşleri" isimli olağanüstü freskinde sol alt köşede siyahlar giymiş iki centilmen dikkati çeker. Soldaki kişi ressamın kendidi sağdaki ise beraber çalıştığı bir diğer ünlü İtalyan ressam Fra Angelico'dur.
Albert Dührer'de resimlerinde klasik AD harflerini imza olarak kullanıyorsa da Viyana Kunsthistorische Museum'da bulunan ve 1508 yılında yapmış olduğu 99x77 cm boyutlarındaki yağlıboya resimde gizli imzasını da yerleştirmiştir. Onbir Hristiyanın Şehit Edilmesi isimli tablonun ortasında siyahlara bürünmüş iki adam görülür. Sağdaki matem giysileri içinde Dürer. soldaki akademik kıyafetli olan ise arkadaşı Conrad Celtes'tir.
Louvre Müzesi'nde yer alan Paola Veronese'nin "Kana Düğünü" isimli tablosu oldukça dikkat çeker. 1562 de yapılan resimde gerçek damat ve gelin resmin sol alt köşesine itilmişken merkez eksende İsa ve havarileri yerleşmiştir. İsa'nın hemen altında dört müzisyen vardır. Bunlar dört Venedikli ünlü ressamlardır. Beyaz giysiler içindeki viyolensel çalan kişi ressamın kendisidir. Diğerleri ise kornet çalan Basano, keman benzeri lira de braccio çalan Tintoretto ve kontrabas çalan ise Tiziano'dur. Resim 666x990 cm'lik dev bir tuval üzerine yapılmıştır.
El Greco'nun Toledo'da Santo Tome klisesindeki Kont Orgaz'ın Cenazesi isimli tuval üzerine yapılmış resimde iki kişinin bakışları tuvalin dışına yönlenmiştir. Bunlardan biri sanatçının kendisidir. Diğeri ise kuşağındaki mendilde doğum tarihi yazılı olan oğlu Jorge'dir. Sanatçı gizli imzasını kendisi ve oğlundan yana kullanmıştır. 1586 yılında yapılan resmin boyutları 460x360 cm dir.
Andrea Mantegna'nın (1431-1506) bugün Berlin Staatliche Museen'de bulunan "İsa'nın Tapınağa Sunuluşu" isimli eserinde ressam kendisini en sağda, eşi Nicolosia'yı ise en solda resmetmiştir. Resmin ön planında kucağında çocuk İsa ve tapınak rahibi, ortalarında ise Meryem'in kocası Yusuf yer almaktadır.
Gustave Coubert 1854'de yaptığı bir tabloda kendisini sırtında resim malzemeleriyle kırda yürürken resmetmiştir. Montpellier Musee Fabre'de bulunan tablo da bu seri içinde değerlendirilebilir.
Ayrıca yine Velazquez'in ''Breda'nın Teslimi'' tablosunda, Thomas Eakins’in “Gross Kliniği” ve “Agnew Kliniği” adlı tablolarında, , Seligman Adelbert’in ‘Billroth’un Ameliyat Odası”, Jerry Barret’in “Florance Nihgtingale” isimli tablolarında da ressamların gizli imzaları yer alıyor. Sanırım liste daha çok genişleyebilir, benim saptayabildiklerim bunlar…
Dr Faik Çelik
