Ressamların Resimlerindeki Gizli İmzaları

Bazı ressamlar resimlerinin bir yerine kendilerini yerleştirmişlerdir. Bazen sıradan bir insan bazen de resim içinde etkili bir figür olarak  portrelerini resmetmişlerdir. Buna ressamın gizli imzası diyebiliriz. Ressamların  böyle bir çalışma yaparak yaratıcılıklarını  göstermek  veya  muzip bir anlayışla  resmi renklendirmek  istediklerini düşünüyorum. Bu resimler bana daha bir keyif veriyor,  bilmece havası ile resim daha gizemli oluyor çünkü. Böyle birkaç örnek resmi görelim.

İlk resim ünlü italyan ressam ve mimar   Raphael’in   “Atina Okulu”. Resimde, daha doğrusu freskte,  klasik Yunan Uygarlığı’nın  başta Sokrat, Platon ve Aristo olmak üzere, geometri, astroloji, felsefe, matematik, resim gibi farklı alanlarda ünlü 59  filozof ve bilim adamı bir aradadır. Bu kişilerden birisi de antik yunan ressamı Apelles’tir.  Raphael kendi portresini bu kişiliğe yerleştirmiştir. Resimde seyirciye doğru bakan tek figür budur. Tablonun sağ alt köşesindeki grup içinde yer almaktadır. 1509-1510 yıllarında yapılan fresk Vatikan’da Stanza Della Segnatura - papalık odaları  duvarlarından birinde  yer almaktadır. Bu tablo ve tablodaki kişiler hakkında ayrı bir yazı hazırlamaktayım.

İkinci resim İtalyan barok ressamı Caravaggio’nun efsanevi “David ve Goliath’ın Başı “ isimli tablosu. Ressam  Goliath’ın başı olarak kendisini çizmiştir.1610 tarihli bu eser 125 x 101 cm boyutlarında olup Roma’da Galleria Borghese’de sergilenmektedir.  Resimdeki efsaneye göre, bir çocuk olan David, korkunç bir dev olan Goliath’ın Musevilere zulüm yapmasına karşı durur. Elinde 5 taş bir de sapanla karşısında dikilir, dev Goliath  küçük David ile dalga geçer, fakat David taşı tam alnına isabet ettirip  Goliath’ı öldürür ve başını keser. Caravaggio  bu resimde  yetenekli ve cesur halini David’in yüzüne,  gaddar ve yaralı halini Goliath’ın  yüzüne yansıtmıştır. Bu resimden kısa bir süre önce yapacağı bir tablo için gerçekçi olsun diye mezardan ceset çıkarıp model yapmış, bu gaddarlığı nedeniyle Malta kralı tarafından dövdürülüp yüzü parçalanmıştı. Resimdeki gaddarlık ve yaralı yüz çiziminde bu olayın rolü olmuştur. Otoportre çizimi ile karşılaştırıldığında resimdeki kesik başın benzerliği açıkça görülmektedir.

Bir diğer muhteşem resme geçelim. İspanyol ressam  Velazquez’in  ''Las Meninas'' yani “Nedimeler” isimli tablosu da tam bir bilmece. Tablo 318x276 cm boyutlarında . 1656 yılında yapılmış, Madrit’de Prado Müzesinde yer alıyor. Resmin ortasında iki yanında nedimeleri ile  5 yaşındaki Prenses Margarita Tereza  yer alıyor . Prenses resimdeki  ışık kaynağı aynı zamanda .Hemen yanlarında ise  uyumakta olan bir köpeği ayağı ile dürtükleyen bir cüce  ve akondroplazik  bir kişi  görüyoruz, muhtemelen prensesin eğlendiricileri. Arkadaki  kapıda bir kişi odadakilere bakıyor. Bu kişi  Velazquez ‘in  sarayda rakibi olarak gördüğü  Niento adlı kişi,  onu buraya, tam eşiğe yerleştirerek küçümsemiş.  Valezquez  tuvalin başında, bizim resme  baktığımız yerde bulunan bir  aynaya bakarak kendisinin ve poz verenlerin resmini yapıyor.  Bir ayrıntı da duvardaki aynada Kraliçe Mariana ve  Kral VI.Felipe’in  yansımalarının görülmesi. İhtimal ki böylece bir onursal gönderme yapıyor ressam Velazquez.

Büyük hayranlık duyduğum Bruegel’e de uğramadan geçmeyelim. Eserin adı  “Aziz Johannes”,  1566 tarihli, boyutları 95 X 160 cm, ahşap üzerine yağlıboya tekniği ile yapılmış. Budapeşte’de  Museum der Bildenden Künste’de bulunuyor. Ressam kendisini töreni izleyen halk arasında arkalarda resmetmiş. 

Luca Signorelli'nin 1500 yılında başlayıp dört yılda bitirdiği Orvieto Katedrali'ndeki "Deccalin Vaazı ve İşleri" isimli olağanüstü freskinde sol alt köşede siyahlar giymiş iki centilmen dikkati çeker. Soldaki kişi ressamın kendidi sağdaki ise beraber çalıştığı bir diğer ünlü İtalyan ressam Fra Angelico'dur. 

             
                

Albert Dührer'de resimlerinde klasik AD harflerini imza olarak kullanıyorsa da  Viyana Kunsthistorische Museum'da bulunan ve 1508 yılında yapmış olduğu 99x77 cm boyutlarındaki yağlıboya resimde  gizli imzasını da yerleştirmiştir. Onbir Hristiyanın Şehit Edilmesi isimli tablonun ortasında siyahlara bürünmüş iki adam görülür. Sağdaki matem giysileri içinde Dürer. soldaki akademik kıyafetli olan ise arkadaşı Conrad Celtes'tir.

Louvre Müzesi'nde yer alan Paola Veronese'nin "Kana Düğünü" isimli tablosu oldukça dikkat çeker. 1562 de yapılan resimde gerçek damat ve gelin resmin sol alt köşesine itilmişken merkez eksende İsa ve havarileri yerleşmiştir. İsa'nın hemen altında dört müzisyen vardır. Bunlar dört Venedikli ünlü ressamlardır. Beyaz giysiler içindeki viyolensel çalan kişi ressamın kendisidir. Diğerleri ise kornet çalan Basano, keman benzeri lira de braccio çalan Tintoretto ve kontrabas çalan ise Tiziano'dur. Resim 666x990 cm'lik dev bir tuval üzerine yapılmıştır.

El Greco'nun  Toledo'da Santo Tome klisesindeki  Kont Orgaz'ın Cenazesi isimli tuval üzerine yapılmış resimde iki kişinin bakışları tuvalin dışına yönlenmiştir. Bunlardan biri sanatçının kendisidir. Diğeri ise  kuşağındaki mendilde doğum tarihi yazılı olan oğlu Jorge'dir. Sanatçı gizli imzasını kendisi ve oğlundan yana kullanmıştır. 1586 yılında yapılan resmin boyutları 460x360 cm dir.

Andrea Mantegna'nın (1431-1506) bugün Berlin Staatliche Museen'de bulunan "İsa'nın Tapınağa Sunuluşu" isimli eserinde ressam kendisini en sağda, eşi Nicolosia'yı ise en solda resmetmiştir. Resmin ön planında kucağında çocuk İsa ve tapınak rahibi, ortalarında ise Meryem'in kocası Yusuf yer almaktadır. 

Gustave Coubert 1854'de yaptığı bir tabloda kendisini sırtında resim malzemeleriyle kırda yürürken resmetmiştir. Montpellier Musee Fabre'de bulunan tablo da bu seri içinde değerlendirilebilir.

Ayrıca yine Velazquez'in  ''Breda'nın Teslimi'' tablosunda, Thomas Eakins’in “Gross Kliniği” ve “Agnew Kliniği” adlı tablolarında, , Seligman Adelbert’in ‘Billroth’un Ameliyat Odası”, Jerry Barret’in “Florance Nihgtingale” isimli tablolarında da ressamların gizli imzaları yer alıyor. Sanırım liste daha çok genişleyebilir, benim saptayabildiklerim bunlar…

Dr  Faik Çelik