TIP@TIP ve HipokrART: BRUEGEL Çocuk Oyunları (bir bilmece mi?)

XVI. yüzyılın en büyük ressamlarından biri Pieter Bruegel’dir (the elder/ 1525-1569), Ikarus efsanesinde onu tanımıştık.

Bruegel günlük yaşam sahnelerini, mitolojik konuları, kendine özgü bir çizimle genişçe bir manzara içine yerleştirdiği çoğu insan olmak üzere kalabalık figürlü resimleri ile sürrealizm ve postmodern resmin ilk uygulayıcısıdır bence . Size bu büyük ressamın resimlerinden ilginç bir tanesini her türlü çocuk oyunlarını içeren birini ayrıntılarıyla aktarmak istiyorum. Adeta bir bilmece gibi işlediği bu resmini çözümlemeye çalıştım.

Eserin Adı: Çocuk Oyunları
Yapım tarihi: 1560
Orijinal ebadı: 118 X 161 cm
Tekniği: ahşap üstüne yağlıboya
Bulunduğu yer: Kunsthistorisches Museum / Viyana - Avusturya

İzleyicinin, bu tabloda resmin genelini görebilmesi için resimden uzaklaşması gerekirken, ayrıntıları fark edebilmesi için ise çok daha yakından bakması gerekir.

Resimdeki çocuklar yerel ve o döneme ait kıyafetleri içinde, yuvarlak kafaları, kardanadamın kömürden gözleri gibi yapıştırılmış kara gözleri, çirkince ve anlamsız yüz ifadeleriyle birbirlerine benziyorlar.

Tabloda 168 erkek ve 78 kız çocuğu var, yetişkin olarak iki figür yer alıyor ki bunlar resmin ortalarında başında gelin duvağı olan kadın ile resmin sağ üst bölümde kavga eden iki çocuğun üzerine su döken yaşlı kadındır.

Çocukların hepsi tek tek veya grup halinde oynamaktadırlar, oyun dışında kalıp bekleyen ya da oynamadan sadece seyreden hiçbir çocuk yoktur.

Tabloda 91 (doksanbir) oyun resmedilmiştir, 91 adet farklı ve bilinen çocuk oyunu.

Resimde yer alan oyuncaklar ; topaç, tahta at, bebek, fırıldak gibi oyuncaklarla ve oyuncak hâline getirilmiş fıçılar, fıçı çemberleri , tahta sopalardır.

Oyunlar üç grupta toplayabiliriz ; a) sırıkta yürüme ya da tahta ata binme gibi beceri oyunları, b) halat çekme ve körebe gibi kurallı ve kazanmalı oyunlar c) evlilik oyunu ve bakkalcılık gibi gibi rol yapma oyunları.

Amerikalı sanat eleştirmeni Sandra L. Hindman tablo için şöyle demektedir "bazı eleştirmenler resmin, çocuk oyunlarının görsel bir ansiklopedisi olduğunu ileri sürmüşler, bazıları da resimdeki belirli çocuk oyunlarının mevsimleri temsil ettiğini söylemişlerdir. Ancak resimde çok fazla mesaj ve anlam vardır.”

Tablodan bazı ayrıntılar:

Resmin sol tarafında bir çocuk, aklın sembolü olan baykuşu kovalamaya çalışmaktadır (baykuş tüneği 5, elinde sopa baykuşu kovalayan çocuk 6)

Sol alt köşedeki vaftiz töreni oyununa katılanlardan biri üzerine mavi bir pelerin örtmüştür. Bu durum, yalan söylemek ve kendini ya da bir başkasını kandırmak anlamındaki “birine mavi pelerin giydirmek” deyimini akla getirir (vaftiz alayı 14)

Resmin solundaki binanın üst katından maske takmış çocuk bakmakta, maske ile Bruegel aldatmayı, hile ve sahtekarlığı göstermek istemiştir.(7)

Binanın hemen önünde kemikler ile aşık oyunu oynayan iki kız (1), bebekleriyle oynayan kızlar görülmektedir (2).

Aynı yerde elinde fırıldakla bir genç görülmektedir (9). Fırıldakla oynayan çocuğun tasasızlığı ve yüz ifadesi, "bir fırıldak kadar salak" anlamındaki bir Flaman deyimini anlatmaktadır.

Körebe oynayan çocuklar, bina ile çit arasında yer almaktadırlar (15). Gelinin tam ortada yer aldığı düğün alayı (44). Hem körebe oynayan çocuklar, hem de düğün alayı, aynı zamanda parlak mavi vurgular ve resmin sol alt köşesine uzanan hareketle vaftiz alayına bağlanmaktadır. Sağ alt köşede bakkalcılık oynayan kız görülmektedir (29).

Resminin en sağına doğru göze çarpan halat çekme oyunu (37), dövüş (75) ve saç çekme oyunu (32) çatışmayı ve güç gösterilerini simgelemektedirler.

Ayakları suya sokma (65), topaç çevirme (55), uzun eşek (28), birdirbir (36), sırıkla yürüme (50), it ite, itin kuyruğuna (78), tahta ata binme (18), çember çevirme (22), altın beşik (19), su kıyısında oturma (66), mavi kulede saklanma (56), çit üstünde ata binme (43), sıra dayağı (38), kağıt-makas (17) bu oyunlardan bazılarıdır.

Bruegel'in bu tablosu için yapılan yorumlardan benim aklıma en çok yatanı "zıvanadan çıkmış dünya hali"dir. Bilgeliği temsil eden baykuşu kovalayan çocuk, aldatma-hile-düzenbazlığı simgeleyen maske, salaklık sembolü fırıldak, bir çeşit şans oyunu veya kumar oynamak anlamında aşık kemiği, açıkta çiş yapan çocuk vb bu düşünceyi desteklemektedir. Ancak genel bir bakışta, başka hiçbir resimde olmayan bir gerçek görülmektedir, bu kadar çok oyunu ve çocuğu bu kadar ayrıntılı olarak bir resme yerleştirmek. Naira Koçman'a göre "uzaktan bakıldığında hayatın içindeki karmaşayı anımsatıyor, detaylar incelendiğinde ise bizi içine çeken çeşitli oyunların oynandığı bir dünyayı" resmetmiş Bruegel.

Haydi sıra bilmece gibi resmi sizin çözmenize geldi. Kolay gelsin....

Faydalandığım kaynaklar : 1) Bruegel. Keith Roberts, Colour Library, Phaidon Press,1982 2) P Dünya Sanatı Dergisi, sayı 34, 2004